Korzenie niebios

Film Johna Hustona nakręcony na podstawie powieści The roots of heaven (Les racines du ciel) francuskiego pisarza Romaina Gary’ego dzisiaj mógłby być zapewne uznany za kino przygodowe noszące znamiona eko thrillera. Porzucając jednak jego rozrywkowe aspekty (nawet te nieliczne), trzeba przyznać, że na tle całej filmografii Johna Hustona okazuje się dziełem niezwykle ambitnym, a po 60 latach od premiery niestety proroczym.

Akcja rozgrywa się w ówczesnej Francuskiej Afryce Równikowej, a skupia się wokół człowieka z ideałami, misją i pasją. Morel (Trevor Howard) to obrońca słoni, mężczyzna, który doskonale zdaje sobie sprawę z tego, jakie zło wyrządza gatunek ludzki naszej planecie. Wprawdzie chodzi głównie o słonie, ale to przecież metafora walki z całym ludzkim okrucieństwem, głupotą i krótkowzrocznością. Morel walczy z myśliwymi, którzy w kolonii francuskiej polują na słonie celem pozyskania kości słoniowej. Urządzają masakry gatunkowi, który niechybnie jest narażony na wyginięcie. Początkowo próbuje wymusić podpisy pod stosowną deklaracją, z czasem zrozumie, że tylko czynny opór może przynieść efekt (w pierwszej chwili przybiera groteskowy wymiar, jak postrzały ze śrutu w tylną część ciała myśliwych). Zbiera przy okazji pobratymców i zakłada małą partyzantkę. Finał filmu to konfrontacja z myśliwymi tuż przed ich kolejną bestialską rzezią.

Cel Hustona był nad wyraz światły, ale mnogość poruszonych tematów wydaje się być zbyt duża i przez to wytrąca z równowagi przesłanie, jakże przecież znamienne i unikatowe. Zaznaczając bowiem miejsce akcji wokół francuskiej kolonii, Huston opowiedział kilka ludzkich historii. Większość to pokłosie wojennych opowieści, jak ta ciągnąca się za Minną (Juliette Gréco), która w czasie wojny była osadzona w „domu lalek” (dom publiczny dla nazistów). Wyzwolona przez Sowietów napomknęła o tym bez radości. Jest i major Forsythe (Errol Flynn), kolejny bohater z wojennymi koszmarami w tle, który przedzierał się samotnie przez linię wroga, a teraz topi wspomnienia w butelkach whisky, a pije, gdy tylko rozpocznie się dzień. Te historie służą oczywiście nie tylko temu, by dodać kolorytu fabule, ale by wskazać specyfikę obszaru, w którym rozgrywa się akcja. Afryka dla powojennych niedobitków wydaje się być mekką (dla niektórych), zesłaniem, nadzieją, miejscem, w którym zdają się wyrastać korzenie niebios, jak dla Merola.