Powstanie Warszawskie (2014)

Wrażliwy ze mnie facet…

Przyznam, że na dokument o powstaniu warszawskim szedłem z czysto geekowską chęcią sprawdzenia, jak nasi specjaliści od cyfryzacji obrazu poradzili sobie z nadwyrężonym przez czas materiałem. Poradzili sobie doskonale. Mamy prawdziwych fachowców z tej dziedziny. Oczyszczony obraz, podkręcona rozdzielczość, naturalne kolory. To jest najwyższa półka edycji video. Jednak z pierwszymi minutami seansu spadała ze mnie zasłona doświadczonego, obytego kinomana. Pojawił się widz, który chłonie wszystko po raz pierwszy. Tu nawet nie chodzi o to, że po raz pierwszy widziałem dokument w kinie. Tu chodzi o to, że to jest NASZ dokument. Tu chodziło o moich dalekich krewnych, o moich sąsiadów, być może o daleką rodzinę.

 
Tak się właśnie czułem. Nie jestem warszawiakiem, a przez stolicę przejeżdżam tylko w drodze na Okęcie. Startuję i ląduję podziwiając rosnącą w siłę metropolię. Codzienny kontakt z panoramą miasta mam do czynienia przy okazji rzutów z jej tłem w telewizyjnych wiadomościach. To wszystko jeżeli chodzi o mój kontakt z tym miastem. Jednak mimo to czułem je całym sobą w trakcie seansu… a raczej to co z niej pozostało.

Powstanie Warszawskie w reżyserii Jana Komasy przenosi nas w czas owego wydarzenia w sierpniu 44′ roku. Razem z kamerą i dwoma operatorami, śledzimy losy powstańców. Operatorzy stojący za kamerą i niejako oprowadzający nas po ruinach to bracia, Witek i Karol. Witek, młodszy, wciąż żałuje, że nie może wzorem kolegów chwycić za karabin i brać czynnie udziału w walce. Trzymający go wciąż na smyczy Karol tłumaczy cierpliwie, że dokumentowanie walczących też jest ważne. To tylko jeden przykład o czym traktują braterskie rozmowy. Jest jeszcze wspominanie mijanych miejsc, czytanie listów do matki i próby „zagadywania” mijanych Polaków. Na tym opiera się pomysł na fabułę.

To prawda. W tych dniach każdy był żołnierzem. Każdy jeden złapany w kadr. Kucharz gotujący zupę dla setek ludzi mieszkających na gruzach, kobieta na linii produkcyjnej, gdzie montowano granaty. Dzieciak wypatrujący wroga, lekarz zszywający kolejnego rannego. Wszyscy należeli do armii. Tak to wyglądało i to było najważniejsze w tym filmie. Ludzie.

Nie będę ukrywał, że nie podobał mi się pomysł na fabułę wg. Komasy. Nie podobały mi się podłożone głosy, przynajmniej nie wszystkie. Sprawiały wrażenie dodanych na siłę. W szczególności chichot, śmiech, chrząknięcia. Brzmiało to nienaturalnie, gdy w pożodze wojennej, wśród świstu kul, słychać tak krystalicznie czysty głos. To jest jednak absolutnie nieważne.

Jednak przede wszystkim nie przemawia do mnie reklama, iż mamy do czynienia z dramatem non-fiction. To miał być dokument i tak chcę go zapamiętać. Wolałbym żeby obraz był wsparty tylko i wyłącznie muzyką, niczym filmy Godfreya Reggia. Tak to powinno wyglądać. Doszło nawet do tego, że w pewnym momencie zupełnie się wyłączyłem i odrzuciłem gdzieś to ciągłe Wituś, Wituś. Wyodrębniłem obraz, muzykę i siedziałem tam, w kinie, w wygodnym fotelu. Patrząc na siedzących na cegłach, szkle i amunicji.

Pamiętam jak się trochę nakręcałem przed filmem. Miałem już nawet wizję początku recenzji, cytując słowa z piosenki Twist Again, zespołu Homo Twist:

Bo faktem jest, że tli się we mnie ciągle niezrozumienie jak to się stało, że naród za Odrą podniósł głowę po kolejnej wojnie. Mam to za złe narodom zjednoczonym i jestem zdania, że powinni płacić do końca świata. Sprawa powstania warszawskiego, jego słuszności czy też niesłuszności jest inną kwestią. Nie jestem historykiem, jednak widząc roześmiane twarze powstańców cieszących się z tego, że mogą stać z karabinem na swojej ulicy, utwierdza mnie w przekonaniu, że dla tych co brali w nim udział BYŁO WAŻNE. Kropka.

Druga sprawa mojego prywatnego zła drzemiącego w sercu. Zostało uśpione w trakcie seansu. Dokument nie pokazuje najeźdźcy jako szczerzącego zęby wilka. Wychodzący pod polskimi lufami niemiecki żołnierz to tylko marionetka w rękach dowództwa. Żadnych lśniących czarnych mundurów. Brudne szmaty, zmęczone twarze, strach w oczach, rodziny w domach. Złem jest ona, wojna. A to co widzimy na ekranie to jej bezpośredni efekt.

Polecam dokument. Każdy posiadający choć trochę wyobraźni wie do czego są zdolne bomby lotnicze. Tutaj widzimy cały ogrom zniszczeń. I to właśnie robi największe wrażenie. To, i ludzie z uporem maniaka próbujący choć trochę uporządkować stan rzeczy wokół siebie. Można wręcz zadać sobie pytanie po co on to robi? Przecież i tak zaraz spadnie strop i trzeba będzie zacząć od nowa. Bo tak trzeba.

I ostatnie sceny pokazujące miasto wymarłe. Filary, kurz i dym. Wszystko rozpieprzone do ostatniej cegły. Bez wody pitnej, bez dachu nad głową, z nadzieją tlącą się jak ogień rozpalony od ostatniej zapałki. Napisy i cisza. To dziwne, bo zapewne nikt nie chciał wstać jako pierwszy, bo przecież ta cisza po ostatnim kadrze była tak ważna, jak każda minuta ciszy. W końcu światła zaprosiły do wyjścia. I przeniosłem się z powrotem z ponurych zgliszczy w światła multipleksu. Przeniosłem się z milczących murów w zgiełk miasta. I ruszyłem ruchomymi schodami, światłami, ludźmi. I pojechałem nowym mostem, tak dumnie wznoszonym w spokojnym czasie. I śmignąłem 120 km/h do swojej monitorowanej strefy. I cieszyłem się, że moje dzieci mają swoje cztery ściany, podłogę i dach. I koniec końców byłem zakłopotany tym stanem rzeczy, zadając sobie pytanie czy byłbym w stanie bronić to wszystko, czy po prostu wziąłbym najbliższych, spakował paszporty i uciekł w drugą stronę…

Czas trwania: 76 min
Gatunek: Dramat, Dokument
Reżyseria: Jan Komasa (pomysł), Miriam Aleksandrowicz (reżyser dubbingu)
Scenariusz: Joanna Pawluśkiewicz, Jan Ołdakowski, Piotr Śliwowski
Muzyka: Bartosz Chajdecki