Życzenie Śmierci (1974)

Zmarły w styczniu zeszłego roku reżyser Michael Winner zostawił po sobie ponad 50 filmów. Lepszych i gorszych, w większości mi nieznanych. Do twórców znakomitych powinien jednak bez dwóch zdań zostać zaliczony. To właśnie Death Wish jest jego przepustką. Utrzymany w konwencji revenge movie, film brutalny, mocny, ze świetnym finałem. Obraz z 1974 roku, to, nie boję się użyć tego stwierdzenia, po trosze hero-movie. Poczucie sprawiedliwości jest u postaci granej przez Bronsona inne niż np. u Batmana Tima Burtona. Efekt jest taki sam, przestępczość maleje :).

Michael Winner opowiada w swoim filmie o zemście. Jednak nie zemście wymierzonej w konkretne osoby. Opowiada o zemście na systemie. Jednak w pewnym momencie zemsta przeradza się w misje szerzenia porządku w metropolii zamieszkanej przez „Mściciela”.

Jak narodził się okrzyknięty przez media i społeczeństwo „Mściciel”? Na początku był po prostu Paulem. Architektem z wyższej klasy społecznej. Wakacje z żoną na Hawajach. Córka i porządny zięć. Mieszkanie w apartamencie. Poukładane dzień i noc. Wszystko na swoim miejscu. Jednak jak to mówi później jeden z policjantów:

Śmierć najbliższej osoby wywraca świat Paula do góry nogami. Żona i córka stają się ofiarami bestialskiego napadu. Trzech zwyrodnialców wykorzystując podstęp, wpada do mieszkania i w amoku, urządzają sobie „freak show”. Do akcji wchodzą pięści, kopniaki, krzyk, spray. Są niczym bandyci z Mad Maxa, bez zasad i znaku stopu. Chcą po prostu obrabować ofiarę i dobrze się przy tym zabawić. Scena rozboju jest nakręcona wyjątkowo surowo. Przez tą naturalność jest właśnie tak prawdziwa. Aż chce się podejść do drzwi by upewnić się, że dobrze je zamknęliśmy…

Śmierć żony i stan psychiczny w jaki została wrzucona córka przez owe wydarzenia, całkowicie zmieniają naszego bohatera. Zmiany pokazane w filmie nie są gwałtowne. Pokazana jest fascynacja Paula, dzikim zachodem i wymierzaniem sprawiedliwości w tamtych czasach (wizyta w westernowym miasteczku i aktorska inscenizacja strzelaniny). Widzimy spojrzenie Paula w kierunku słaniającego się kowboja. Delikatny uśmiech, gdy ten wyciąga broń i szybko likwiduje kolejnych oprawców. Przecież on też tak może. Wprawdzie służąc dla kraju w Korei prezentował wtedy zgoła inne podejście do wojny. Był pacyfistą, miał nawet przez to problemy. Reżyser słusznie pokazuje jak drastyczne wydarzenia potrafią zmienić człowieka. Nikt nie zna swoich reakcji, a mówienie „nie, nigdy bym tego nie zrobił”, ma się nijak do sytuacji, w której przyjdzie nam się znaleźć. Punkt widzenia zawsze zależy od punktu siedzenia. Aktualnie, gdy nie ma żony, a córka jest pod stałą opieką specjalistów, czasu ma dużo. Dopiero teraz widzi jak bardzo jego miasto potrzebuje pomocy. Z podarowaną przez przyjaciela bronią spaceruje nocami po mieście. Nie są to jednak spacery głównymi ulicami. Normalnie nie odwiedzał miejsc, które teraz budzą w nim ciekawość. Szuka celu, i znajduje go bardzo szybko. Będąc weteranem i posiadając odpowiednie wyszkolenie uśmierca pierwszą ofiarę. Przychodzi mu to nad wyraz łatwo. Reżyser pokazał, że zbrodnia nie jest jednak obojętna dla jego bohatera. „Odchorowuje” ją jednak w miarę szybko, czując rosnące podniecenie przed następną. I w ten sposób biegnie w dół równią pochyłą. Nie rezygnuje z pracy, z dotychczasowego trybu życia, jest trochę jak mr. Hyde. Z zegarkiem w ręku wyczekuje nastania ciemności i czasu, gdy znowu może być mścicielem. Uwielbiany przez ludzi, jest problemem dla władz miasta, które słusznie boją się naśladowców.

Także moje porównanie co do superbohatera (jednak bez nadprzyrodzonych mocy), wydaje się słuszne. Działa pod osłoną nocy. Ubrany na czarno. Uzbrojony w pistolet typu Colt Police Positive Nickel – .38, wykańcza kolejnych rzezimieszków, a jest ich pełno na ulicach Nowego Jorku. Menty, złodzieje, mordercy, gwałciciele, do wyboru, do koloru. Znamienne są sceny, gdy Paul czuje się w pewnym momencie odpowiedzialny za porządek w mieście, gdy podczas jednego z bankietów wychodzi na altanę i rzuca długie spojrzenie na gęstą, skąpaną w zachodzącym słońcu metropolię. Czuje się jak szeryf, i jako szeryf jest postrzegany i opisywany w gazetach. Tak jak już wspomniałem, nie mści się na konkretnych osobach. Te już dawno przepadły w statystykach. Być może już dawno nie żyją. Tu chodzi o to, by zemścić się na złu, które spowija swoimi mackami drapacze chmur, ciemne ulice, miejskie zakamarki.

Finałowa scena tylko zaostrza apetyt widza i mściciela. Ze złowieszczym uśmiechem na twarzy, Paul celuje z dłoni, która układa się w kształt rewolweru. Wiadomo, że spotkamy go jeszcze nie raz. Niech drżą ci wszyscy, którzy spotkają go na swojej drodze.

Co ciekawe, teraz, gdy odświeżyłem Death Wish, wydał mi się jeszcze lepszy niż wtedy, gdy widziałem go po raz pierwszy. Po parunastu latach od pierwszej projekcji nabrał nowego wymiaru. Postać stała się „pełniejsza”, motywy działania bardziej zrozumiałe. Druga ciekawostka to to, że zupełnie wyleciała mi z głowy muzyka. Przecież to Herbie Hancock, legenda jazzu. W Życzeniu Śmierci jest każdy dźwięk, z którym kojarzymy kompozytora. Jest fortepian, saksofon, keyboard. Wszystko ponure, gęste. Sceny, gdy Paul idzie nowojorskim nadbrzeżem, wystawiając się na „celownik” przestępców są oprawione przez Hancocka dźwiękami dzikiego fortepianu przy akompaniamencie saksofonu. Świetne połączenie potęgujące niespokojną noc.

Sceny pojedynków wyglądają jak te klasyczne, umiejscowione w miasteczkach na dzikim zachodzie. Strzał z biodra, trup. Strzał w uciekającą sylwetkę, trup. Tu rzadko zdarza się ranny. Kula, która trafia, zabija. Taki jest mściciel, i taki jest film. Bezkompromisowo pokazuje jednego z nas, zwykłego obywatela, który podjął wyzwanie i pluje w twarz wszystkim łajdactwom tego świata.