Pod osłoną nieba (1990)

Całość jest oczywiście niezwykle ważna i ponadczasowa, jednak przedstawiona w ten sposób dociera do widza po czasie, miast z marszu zaciekawić. Poznajemy małżeństwo Porta i Kit Moresby (John Malkovich i Debra Winger) oraz ich przyjaciela George’a Tunnera (Campbell Scott). Małżeństwo zalicza samych siebie do wyższej klasy społecznej, ludzi inteligentnych. Podróżnicy, muzyk, który już nie gra i Tunner, który zajmuje się urządzaniem przyjęć na Long Island. Taki high-life, który wybrał się do Afryki w poszukiwaniu… miłości? Utraconych lat? Pozostawiając zgiełk nowojorskiej metropolii bohaterowie decydują się na podróż. Dosłowną i tą metafizyczną. Sceny otwierające to ostatni rzut oka operatora na miejską dżunglę. Metropolię skąpaną w blasku lampionów, z drapaczami chmur w tle, które nie mieszczą się w kadrach. Później widzimy już tylko Afrykę. Bertolucci przez samą podróż nie chciał jednak przedstawić tylko przemieszczających się bohaterów i towarzyszących im przygód.

Na odprawie celnej Port mówi, że zostaną na czarnym lądzie rok, może dwa, a ich przyjaciel zapewne kilka dni. Nadchodzące wydarzenia zweryfikują ich plany. Małżeństwo Moresby z pewnością potrzebuje terapii i wedle ich osądu naprawić związek może tylko zmiana miejca i klimatu. Hmm. Myli się ta para i każde kolejne małżeństwo, które pokłada nadzieje na poprawę związku w czynnikach zewnętrznych. Poza tym widz nie ma złudzeń, że tam już dawno coś pękło. Pękło tak, że żaden remont już nie pomoże. W czasie jednej z pierwszych gorących nocy Port ląduje po samotnym spacerze w ramionach prostytutki, a Kit w tym czasie zatraca się w namiętnych uściskach z Turnerem.

I jak tu myśleć o naprawie czegokolwiek kiedy fundamenty są już przeżarte do pierwszych podwalin? Według mnie nie ma szans. Oczywiście można mieć nadzieję, że tylko prawdziwy wstrząs, lawina i budowanie wszystkiego od nowa jest w stanie napisać historię małżeństwa od nowa. Być może odwiedzając Afrykę państwo Moresby podświadomie na to właśnie  liczyli. Na jakieś traumatyczne przeżycie, na wybuch, który cudem uda im się przeżyć i odkryć w sobie coś nowego. Przemierzając czarny ląd i odwiedzając kolejne miasta wcale nie przyjdzie nam poznać lepiej bohaterów. Oszczędne gesty i ukrywanie własnych emocji nie pomagają widzowi zrozumieć tego co starają się ukryć Port i Kit. To co powinno być najważniejsze w podróży to zmiana zachodząca w bohaterach, czy też chociażby próba znalezienia odpowiedzi na pytania dlaczego tak jest? Co warunkuje moje istnienie w tym mariażu?

Taka jest właśnie struktura filmu. Oparta na oczekiwaniu i istnieniu w niebycie. Dla niecierpliwego widza jest to nie lada wyzwanie, jednak nie napiszę, że czekanie się opłaci. Nie zobaczymy nic spektakularnego. W pewnym momencie przychodzi zaskoczenie, jednak reakcja na to wydarzenie wpisuje się w historię związku z takim stażem i problemem dotyczącym koegzystencji małżeńskiej pary. To oczywiście nie wszystko. Dla widza wspomniane wydarzenie jest i może pewnym zaskoczeniem, jednak dla jednego z bohaterów to tylko początek kolejnej i ostatecznej wędrówki… Okazuje się więc, że gdy myślimy o pewnych rzeczach, że są ostateczne, to w zasadzie tak nie jest. Każdy ma prawo do dalszej wędrówki. Przemijanie jest wpisane w nasze życia i po upadku trzeba po prostu wstać i przejść przez kolejne pustynne wzgórze. Być może naszym oczom ukaże się kolejna piękna oaza? To także film o tym, że bez względu na nasze pochodzenie, uczucia takie jak miłość, zazdrość, niepewność jest odczuwana albo tak samo, albo podobnie…

Tym co czyni obraz atrakcyjnym to zdjęcia Vittorio Storraro i pisząc atrakcyjny mam na myśli moment, gdy Port przechadza się w ciepłą noc po Maroku, a widz odwraca się i chciałby, by ktoś jeszcze zobaczył ten operatorski kunszt. Naprawdę, przy takich scenach aż chce się wziąć urlop i w gorącą noc z zimnym piwem w ręce poszwendać się po północy w obcym mieście. I nie piszę tu tylko o świetle, granatowym nieboskłonie i pięknych widokach (scena, gdy Port i Kit na tle oszałamiającego widoku próbują przez seks przypomnieć sobie… siebie). Każda scena i ujęcia, które wymyślił Storraro robią wrażenie przez swoją koncepcję kolorystyczno – wizualną. Jest taka scena, gdy Port po prostu siedzi przy ścianie na drewnianym krześle i pięknie komponuje się każdy kolor i każdy z nich łagodnie przechodzi w kolejny. Majstersztyk. Pozostaje tylko żałować, że na wydanej płycie DVD nie było innej niż wersja obrazu w formacie 4:3.

Tydzień po seansie postanowiłem podwyższyć ocenę i taka już pozostanie. Dlaczego? Myślę o tej małżeńskiej parze i chyba udała się tym samym Bertolucciemu rzecz znamienita. Ostatecznie chciałem wiedzieć, jak wyglądało życie Moresbych w Nowym Jorku. Jak się poznali, jak patrzyli na siebie, gdy byli jeszcze zakochani, a nie wodzili za sobą wypalonym wzrokiem… Dobry film (a powieść Bowles’a chętnie przeczytam).